د مونسون(هغه سیزن چی باد او باران پکښي دېر وی) په جریان کې د مچیو یا غوماښو څخه د ځان او ستاسو کورنۍ د ساتنې لپاره لارښوونې، ټریکونه، طریقی:
خپل ځان، کورنۍ او ملګري د مونسون یا باد بارانی موسم کې د خطرونو په اړه اگاه یا پوه کړئ:
- د مونسون یا د تیز باد او بارن فصل لپاره مخکی له مخکی امادګی سره تاسو کولی شئ د تیزو بارانونو، سیلابونو، او نورو خطرونو اغیزې یا لنډ دا چی خطری یی را کمی کړئ چې ممکن پدې وخت کې رامنځته شي. پدی خاطر چی ډاډ ترلاسه کړئ چې هرڅوک د احتمالي خطرونو څخه خبر دي او پوهیږي چې د ایمیرجنسی یا بیړني حالت په صورت کې څه وکړي، نو ددی سره ددغه په مورد هغه څه چی تس زده کړی او په خپله ټولنه کی په اگاه یاست او پری پوهیژی شریک کړی.
د غوماشو د هګیو د ایښودلو ځایونه له منځه وړل:
- مونسون د مچیو لپاره د نسل ورکولو مناسب فصل دی دا چی پدی سیزن کی موسمی بارانونه ډیر وی نو ځکه دوی په جامدو اوبو کې خپلې هګۍ اچوي. ولاړې اوبه هغه اوبو ته ویل کیږي چې نه جریان لري او نه هم ښوری سره لکه په حوض یا تالاب کی چی د یوڅه وخت لپاره اوبه همداسی پاته سی نو په جامد شکل معلومیژی ځکه اوبه هلته ډم ولاړی یی. د مچیو له امله د رامینځته شوي ناروغیو څخه د مخنیوي غوره لاره د غوماښو د هگیو اچولو ځایونو له مینځه وړل دي:
- ولاړې یا ډم اوبه مه پریژدی یا چیری چی اوبه ډم دریژی هغه له منځه یوسي: د غوماشو یا موچیو د پیداکولو تر ټولو ښه ځای تازه یا چټلي اوبه دي. هری هغه اوبه چې ستاسو د کورو شاوخوا په لوښو، ډبو،، سطلونو او نورو شیانو کې راټول شوي وي لرې کړئ.
- د اوبو ساتلو لوښی لکه ډبی، ذخیری، منګي پاک او خالی کړئ ترڅو د غوماشو هګۍ مو لرې کړي اوسی. هغه لوښی چی ممکن پکشی د باران اوبه را ټولی سی خالی کړی یا یی ایسته کړی یا یی تعداد را کم کړی مثلا سطلونه، ټایرونه، د کثافاتو ساتلو لپاره بعضی لوشی، حوضونه.
- د اوبو ذخیری پټی کړئ: تل د اوبو ذخیره کولو لپاره کارول شوي لوشو، وسایلو باندې یو کلک پوښ راتاو کړئ (سطلونه، ډرمونه یا ټانکونه). ټیټ یی سر ورته وتړی داسی چی پوښونه یی پدی ترتیب وی چی تارونه یی دومره سره نژدی وی سطحه یی داسی وی چی ترهغه د غوماشو یا مچیو بالغ مچیو تیریدیل سخته وی. پدی سره به ددوی څخه د رامنځته کیدونکو مریضیو اندازه را کمه سی.
- خپل د اوبو ایستلو سیسټم پاک کړئ: په منظم شکل د ګډرونو او د فاضله توکو کانلونه مو پاک او د اوبو ایستلو سیستمونه مو منظم کړی. هغه سیسټمونه چې زموږ له کورونو څخه د اوبو ایستلو لپاره ډیزاین شوي ډیری وختونه کولی شي اوبه وساتي ځکه کیدای سی دوی بند یا خراب سی ، چې په بدل کې د مچیو د نسل لپاره غوره ځای کیدی شي.
- خپل کثافات په سمه توګه تصفیه کړئ: مچان کولی شي په غورزول شویو توکو کی لکه زاړه ټایرونو، بوتلونو او دی ته ورته نور توکوکې نسل وکړي. خپل کثافات په سمه توګه له مینځه یوسئ او په منظمه توګه خپل چاپیریال پاک کړئ، همداسی خپل شاوخوا باغونو، د اوسیدو ځایونه او بیروني فرنیچر د کم څخه چی تاسو دباندی له کوره استفاده کوی ، د ګلانو ګلدانونه او ګلدانونه ترڅو د کثافاتو راټولولو او د مچیو د احتمالي نسل ځایونو مخه ونیسي چیری چی غوماشی یعنی مچی خپل هګی اچوی او پدی ترتیب خپل نسل ډیروی. دا به د مچیو د نسل کمولو یو نوعه لاره اوسی.
خپل ځان او کورنۍ مو د مچیو او نورو حشراتو څخه وژغورئ:
- د غوماشو د مخنیوی حل لاری طریقی کار کړی. برقی، کویل یا سپری (پر پوستکی د استعمال لپاره کاریژی) او تل د امکان په صورت کې اوږده لاسي کمیسونه او پتلونونه واغوندئ.
- کله چې د حشراتو د مخنیوي لپاره وسایل استفاده کوی هغه ګایډ لاین او لارښوونی یی ووایاست ویګوری کم چی پر دغه وسایلو باندی وی. ترڅو په صحی شکل مو کار کړی او د تخریب سه مو ځان اگاه ساتلی او محفوظه سوی اوسو. تر کالو لاندی پر پوستکی باندی سپری مه وهی.
- تل د غوماشو په مقابل کی پشه خانی وکاروئ: باید ځان مطمینه کړو چی هرڅوک په ځانګړي توګه ماشومان تل د سمو ځړول شوي پشه خانو لاندې خوب کوي، په ځانګړې توګه د سهار او ماښام په فعاله دوره کې کله چې غوماشي ډیری فعاله وي.
کوچنیان او ماشومان د غوماشو څخه خوندی کړی:
- په سمه توګه د پشه خانو او نورو وسایلو څخه کار واخلی او یا د کوچنیانو پر زانګو او ددی پر ځایونو باندی د صحی وسایلو څخه کارواخلی مثلا صحیح جالی ګانی چی تر هغه غوماشی او مچان تیر نسی. یا دداسی شیانو سه استفاده وکړی چی د غوماشو د مخنیوی لامل وګرځی.
- خپلو ماشومانو ته اوژدو کالی اوژد داسی چی اوژده لستوڼی ولری اوژد پرتوګ وی او د لا شه حفاظت پخاطر د جرابو څخه استفاده وکړی.
- د عمر سره سم د غوماشو د مخنیوی لپاره وسایل وکاروی چې د روغتیایی پاملرنې د متخصص لخوا وړاندیز شوی اوسی. هغه محصولات چې د لیمو eucalyptus غوړ (OLE) یا پارا مینتان-diol (PMD) لري باید د 3 کالو څخه کم عمر لرونکي ماشومانو کې مخنیوی وشي.
- د سهار او ماښام په وخت کې بهر فعالیتونه دباندی وتلو کارونه چی تس مجبوروی دباندی ووځی محدود کړئ کله چې غوماشی ډیری فعاله وي.
په سویلي جنوبی آسیا کې دغوماشوڅخه کوم ډول ناروغۍ پیدا کیږي؟
- لکه څنګه چې په ګرمه هوا کې غوماشی ډیری فعاله وي، د ډینګي ناروغۍ د خپریدو چانس ډیر دی، د ډینګو ویروس (DENV) په نوم د ویروس له امله رامینځته شوی ویروس د Aedes aegypti مچکو لخوا خپریږي. دا ډول مچۍ د ورځې تغذیه کونکی دی ، پدې معنی چې دوی ډیر احتمال لري چې خلک سهار وختي او ماښام په تیاره کې وخوري.
- کولرا د اوبو له لارې پیدا شوې یوه لویه ناروغي ده چې د مونسون په موسم کې رامنځ ته کیږي. کولرا د خوړو او یا د څښاک د اوبو په واسطه خپریږي کوم چې د vibrio cholerae په نوم باکتریا سره ککړ شوي دي باکتریا د څښاک په اوبو کې مینځل کیدی شي، کوم چې د اوبو د سرچینو د ککړتیا لامل کیږي چې ټولنه پرې تکیه کوي. دا یوه ډیره وژونکې ناروغي ده چې د شدید اسهال په واسطه مشخص کیږي چې کولی شي په څو ساعتونو کې مبتلا شخص مړکړی که چیرې درملنه یی ونه شي. د کولرا په اړه نور دلته زده کړی.